Aziz okur, son yazılarımızdaki izahlardan haddini bilmeyenin güzel ahlaklı olamayacağı sonucunu çıkardık. Buna göre haddini bilmeyenin hakikat talebesi olamayacağı da aşikar olmuştur.

Şimdiye kadar insanı hakikate götürecek temel değerlerin aynı zamanda birer güzel ahlak nişanesi olduğuna mutlaka dikkat ettiniz.

Ahlak, üzerine kitaplar dolusu hususun yazıldığı ve yazılabileceği bir kavramdır. Biz hakikat-ahlak düzlemindeki manasıyla konuyu sınırlı tutacağız.

Kelime Arapçadan bize intikal etmiştir. Hulk kelimesinden türemedir ve yaratılıştan getirdiğimiz özelliklere işaret etmektedir. Hatırlarsanız vicdanı da yaratılışla yani fıtratla ilişkilendirmiştik.

Vicdan kelimesi gibi ahlak kelimesinin de İngilizce karşılığı tam olarak yoktur. Daha doğrusu bizdeki anlamı Batı toplumunun kavramsal düzeyde uzağında derinlik taşımaktadır.

Birkaç kelimeyi bu anlamda ahlak kelimesine karşılık olarak kullanıyorlar. Bunlardan birisi morals diğeri ise ethic’dir.

Morals kelimesi Latinceden Fransızcaya sonra da diğer Batı dillerine geçmiştir. Anlamı “conduct, behavior, course of life in regard to right and wrong” şeklindedir. Yani “tavır, davranış, yanlış ve doğruya ilişkin izlenecek yol” anlamını taşımaktadır. Dolayısıyla fıtrata, yani doğuştan getirdiğimiz özelliklere atıf yoktur.

Latince ethic kelimesi ise 13. Yüzyılda ethique şeklinde Latinceden Fransızcaya sonrasında ethic şeklinde İngilizceye geçmiştir.  Anlamı şöyledir: “the principles of right and wrong that are accepted by an individual or a social group.” Birey veya toplumsal yapı tarafından kabul edilen doğru ve yanlış (davranış) ilkeleri... Türkçede ise etik kelimesini, -TDK sözlüğüne göre- daha çok meslek kollarının uyması ve kaçınması gereken davranışlar olarak kullanmaktayız.

Morals ve ethic kelimelerinden beklediğimiz, bizde olan anlama ulaşamadık, nitekim Batı medeniyetinin böyle bir derdi de yoktur.

Ahlak, tüm hayatı kapsayan/kapsaması gereken fıtrata uygun davranışlarımızın tümüdür. İnsanın, ailenin, toplumun, ticaretin, bilimin, siyasetin vb. içinden ahlakı söküp aldığınız zaman ortaya fıtrata, yani yaratılış kodlarımıza uygun olmayan durumlar çıkacaktır.

Aynı zamanda ahlak, bir insanın sahip olabileceği en önemli fazilet, en güzel kumaş ve hakikat talebesinin giyeceği en güzel elbisedir.

Ancak bazı değerler olmadan hakikate ulaşamayacağımız gibi güzel ahlaka ulaşmak için de sahip olmamız gereken bir dizi haslet vardır. Bunlar arasında; yönetim ahlakı, pişmanlık ahlakı, emanet ahlakı, sadakat ahlakı, itaat ahlakı, vefa ahlakı, ilim ahlakı, aile ahlakı, iman (kul olma) ahlakı, dostluk ahlakı, gençlik ahlakı gibi bileşenler bulunmaktadır.

Hakikat-ahlak düzlemini ahlak bileşenlerini irdelemeyle sürdüreceğiz.

Bâki selam ederim.

Not: İngilizce etimolojiler Merriam Webster sözlüğünden alınmıştır.