Afşin İlçe Sağlık Müdürlüğü, Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH) konusunda farkındalık oluşturmak amacıyla bir bilgilendirme metni yayımladı.
Hava yolları ve hava keseciklerinde meydana gelen kalıcı ve genellikle ilerleyici tıkanma ile seyreden
nefes darlığı, öksürük ve balgam gibi kronik solunum yakınmalarıyla karakterize önemli bir sağlık sorunudur.
Erken tanı konulduğunda önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalık olmasına rağmen, geç başvuru ve düşük farkındalık nedeniyle tüm dünyada ölüm nedenleri arasında üst sıralarda yer almaktadır.
Dünya genelinde KOAH’a bağlı ölümlerin %90’ı düşük ve orta gelirli ülkelerde görülmekte olup, özellikle çevresel faktörlerin ve tütün kullanımının yaygın olduğu bölgelerde risk daha yüksektir. Hastalık, dünya çapında 40 yaş üzeri yetişkinlerin yaklaşık %10’unda görülmekte; ancak hastaların %60–85’i tanı almamış durumdadır. Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığı’nın 2020 KOAH raporuna göre ülkemizde yaklaşık 4 milyon KOAH hastası bulunmaktadır. 2024 TÜİK verilerine göre ise solunum sistemi hastalıkları, %15 oranıyla Türkiye’de ölüme en çok neden olan hastalıklar arasında 3. sırada yer almaktadır.
Türkiye’de Durum ve Risk Faktörleri
Türkiye’de KOAH gelişiminin başlıca nedenleri; tütün ürünleri kullanımı, ev içi ve dış ortam hava kirliliği, yoksulluk, biyokütle dumanına maruz kalma, yetersiz beslenme ve mesleki zararlı maruziyetlerdir. Elektronik sigara, nargile, puro gibi diğer tütün ürünleri de en az sigara kadar KOAH riskini artırmaktadır. KOAH hastalarının yaklaşık %80’inde sigara kullanım öyküsü bulunmaktadır.
Biyokütle yakıtlarının (odun, kömür, tezek vb.) kullanıldığı kapalı ortamlarda yetişen çocuklarda, gebelikte kirli havaya maruziyet yaşayan bebeklerde ve beslenmesi yetersiz bireylerde akciğer gelişimi geri kalabilmekte; bu durum ilerleyen yaşlarda KOAH gelişme riskini belirgin artırmaktadır. Mesleki maruziyetler de önemli bir diğer etkendir; iş ortamındaki toz, duman ve kimyasallara bağlı KOAH görülme oranı %19,2 olarak bildirilmektedir.
Erken Belirtiler ve Tanı
KOAH genellikle 40 yaş sonrası görülse de, çevresel maruziyetler nedeniyle daha erken yaşlarda başlayabilir. Hastalığın ilk belirtisi çoğu zaman kronik öksürüktür. Ancak bu öksürük, sigara içilmesine veya çevresel etkenlere bağlanarak önemsenmeyebilir. Süreğen öksürüğe ek olarak nefes darlığı, balgam çıkarma, göğüste baskı hissi, çabuk yorulma
gibi yakınmalar hastalığın ilerlediğini gösterir. Nefes darlığı KOAH’ın en belirgin semptomudur ve hastaların yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürür
KOAH tanısı, sağlık kurumlarında yapılan basit bir nefes ölçümü olan spirometre (solunum fonksiyon testi) ile kolayca konulabilmektedir. Bu test, hava akımındaki kısıtlılığı ve hastalığın düzeyini ortaya koyar.
40 yaş üzerindeyseniz, sigara/tütün ürünü kullanıyorsanız ve nefes darlığınız varsa KOAH açısından mutlaka değerlendirilmelisiniz.
Tedavi ve Korunma
KOAH’ın tıbbi tedavisinde temel amaç, hava yollarındaki daralmayı azaltarak hastanın nefes almasını kolaylaştırmaktır. Bu amaçla inhaler olarak bilinen nefes açıcı ilaçlar kullanılır. İlaçların doğru teknikle ve düzenli kullanımı tedavinin başarısı için kritik öneme sahiptir. İleri evre KOAH hastalarında evde oksijen tedavisi veya solunum cihazı tedavisi gerekebilir.
Alevlenmeler ve zatürre ataklarından korunmak için her yıl grip aşısı,ömür boyu bir kez zatürre (pnömokok) aşısı önerilmektedir.
Tıbbi tedaviye ek olarak solunum rehabilitasyonu, egzersiz ve düzenli yürüyüşler nefes darlığını ve yaşam kalitesini belirgin şekilde iyileştirir.
KOAH’ın tamamen ortadan kaldırılabilmesi ancak risk faktörlerinin kontrol altına alınmasıyla mümkündür. Çünkü mevcut tedaviler hastalığı tamamen iyileştirmekten ziyade semptomları hafifletmeyi amaçlar.
Akciğer sağlığını korumak için:
- Sigara ve tüm tütün ürünlerini bırakın.
- Bulunduğunuz ortamın havasını temiz tutun.
- Düzenli ve dengeli beslenin.
- Günde en az 30 dakika yürüyüş yapın, aktif olun.
- Yaşınıza uygun aşılarınızı yaptırın.
- Aile hekiminize başvurarak KOAH izlemlerinizi düzenli yaptırın.
-İlaçlarınızı doktorun önerdiği şekilde kullanın.
Sağlık Bakanlığı, KOAH’ın önlenmesi ve kontrol altına alınması amacıyla “Türkiye Kronik Hava Yolu Hastalıkları Önleme ve Kontrol Programı”nı yürütmekte; aile hekimlerine yönelik “KOAH Değerlendirme ve İzlem Kılavuzu”nu uygulamaya koymaktadır. Ayrıca Hastalık Yönetim Platformu kapsamında oluşturulan “KOAH İzlem Modülü”, birinci basamak hekimlerimizin kullanımına sunulmuştur.
Her yıl Kasım ayının üçüncü çarşamba günü “Dünya KOAH Günü” olarak kabul edilmekte olup bu yılın teması “Nefesin Daralıyorsa KOAH’ı Düşün!” şeklinde belirlenmiştir.
Sağlıklı bir yaşam için akciğerlerinizi korumayı;özellikle sigara kullanıcılarını 2 Nolu Hacı Feramuz İnal Aile Sağlığı Merkezi içinde faaliyete geçen Sigara Bırakma Polikliniği’nden destek almaya davet ediyoruz.
Nefesin Daralıyorsa KOAH’ı Düşün!
