Katolik Kilisesi'nin ruhanî lideri ve Vatikan Devlet Başkanı Papa 14. Leo, ilk yurt dışı ziyaretini İznik Konsili'nin 1700'üncü yıl dönümü nedeniyle 27-30 Kasım'da Türkiye'ye yapacak.
Papa Leo, bu ziyaretle Türkiye'ye gelen beşinci Papa olacak. Türkiye ile Vatikan arasındaki diplomatik ilişkilerin 1960'ta kurulmasının ardından toplam dört Papa Türkiye'yi ziyaret etti. Bu kapsamda Papa Françesko 2014'te, Papa 16. Benedikt 2006'da, Papa 2. Jean Paul 1979'da ve Papa 6. Paul 1967'de Türkiye'ye gelmişti.
Nisan 2025'te hayatını kaybeden bir önceki Papa Françesko'nun Hıristiyanlar için çok önemli kabul edilen Birinci İznik Konsili'nin 1700'üncü yıl dönümüne büyük önem verdiği biliniyordu. Hayatını kaybetmeseydi Türkiye ve Lübnan'ı kapsayan bu ziyareti Mayıs 2025'te Papa Françesco yapacaktı.
Françesco’nun vefatının ardından onun bu arzusunu halefi Papa 14. Leo gerçekleştirecek.
Birkaç hafta önce basına yansıyan bazı haberlerde ABD Başkan Yardımcısı JD Vance'in de Papa'nın Türkiye'ye ve özellikle İznik'e yapacağı seyahate katılmak istediği bilgileri çıkmış; ancak bu iddia resmen teyit edilmemişti. Vance'in Papa’ya eşlik etmesine dair bir planlama bulunmuyor.
Papa, Türkiye'deki temaslarının ardından ise 30 Kasım-2 Aralık günleri arasında Lübnan'da olacak.
Papa'nın programında neler var?
Katolik Kilisesi lideri Papa 14. Leo, ziyareti kapsamında 27 Kasım'da önce Ankara'ya gelerek temaslarının resmi ayağını gerçekleştirecek.
Papa, tarifeli uçakla geleceği Esenboğa Havalimanı'ndan ilk olarak Anıtkabir'e gidecek. Ardından Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nde resmi törenle karşılanacak olan Papa, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile bir araya gelecek.
Papa akşam saatlerinde ise İstanbul'a geçecek.
Ziyaretinin ikinci gününde Papa, İstanbul'da Kutsal Ruh Katedrali'nde piskoposlar, rahipler, diyakonlar, rahibeler ve çalışanlarla düzenlenecek duaya katılacak; daha sonra Bomonti'de bir huzurevini ziyaret etmesinin ardından da İznik'e geçecek.
Ziyaretin en kritik ve sembolik durağı, MS 325 yılında Hristiyanlık tarihindeki ilk ekümenik konsilin toplandığı İznik olacak. Papa burada "Su Altı Bazilikası" olarak da bilinen, antik Aziz Neofytos Bazilikası kazı alanında gerçekleştirilecek ekümenik dua etkinliğine katılacak. Günün sonunda İstanbul'a dönecek olan Papa Leo, piskoposlarla özel bir toplantı yapacak.
Üçüncü gün ise Papa ilk olarak Sultanahmet Camii'ni ziyaret edecek. Ardından Mor Efrem Süryani Kadim Ortodoks Kilisesi'nde çeşitli Hristiyan cemaatlerin liderleriyle görüşecek olan Papa, öğleden sonra Fener'deki Patrikhane'de yapılacak bir ayine katılacak ve Patrik Bartholomeos ile bir araya gelerek ortak bir bildiri imzalayacak. Papa ayrıca Volkswagen Arena'da geniş katılımlı bir ayini yönetecek.
Ziyaretin Türkiye bölümünün son günü olan 30 Kasım'da Papa, Ermeni Apostolik Katedrali'nde dua ederek güne başlayacak. Daha sonra Fener'deki Aziz George Kilisesi'nde düzenlenecek İlahi Litürji'ye katılacak ve ekümenik kutsama törenine eşlik edecek. Papa, öğle yemeğini Patrik Bartholomeos ile birlikte Patrikhane'de yiyecek.
Papa daha sonra Beyrut'a hareket edecek.
Ziyaret hangi açılardan önemli?
Hazırlıkları uzun süredir devam eden ziyaret farklı açılardan önemli görülüyor.
Gerçek adı Robert Francis Prevost olan Papa 14. Leo, Papa seçilen ilk Amerikalı pontif. 8 Mayıs 2025'te seçilmesinin ardından Vatikan'da reform odaklı bir yaklaşım içinde olacağına dair işaretler veren Papa, ilk dış ziyaretini neden Türkiye'ye yaptığını "Hristiyanlığın temel taşlarından biri olan İznik Konsili, birliğin simgesi. Bu topraklarda barış mesajı vermek istiyoruz" sözleriyle açıklamıştı.
Pek çok farklı kaynağa göre Papa Leo, Türkiye'ye gelmeyi kabul ederek hem Katolik Kilisesi'nin "ekümenik diyalog" vizyonunu sürdürdüğünü hem de Hristiyan birliğine verdiği önemi vurgulamış olacak.
Özellikle Birinci İznik Konsili'nin 1700'üncü yıl dönümünde gerçekleşecek anma törenlerine katılım, Katolik ve Ortodoks kiliseleri arasındaki ekümenik diyaloğun sembolik bir zirvesi olarak nitelendiriliyor.
Ekümenik diyalog, Hristiyan dünyasındaki farklı mezheplerin, özellikle de Katolik, Ortodoks ve Protestan kiliselerinin birbirleriyle karşılıklı anlayışı artırmak, ortak noktaları bulmak ve birlik arayışını güçlendirmek için yürüttükleri resmî görüşme ve iş birliği süreci olarak biliniyor.
Doğu ve Batı kiliselerinin 1054 yılında bölünmesiyle mezhepler arasındaki yaklaşık bin yıllık ayrılığın ardından 1960'lı yıllarda diyalog başlamıştı. 1962–1965 arasında ekümenik ilişkilerde yumuşama ve dinler arası diyalog başlamış ve 1964'te Papa 6. Paul ile Patrik Athenagoras Kudüs'te buluşmuştu. Roma ile İstanbul arasındaki karşılıklı aforoz 900 yılın ardından 1964'te kaldırılmıştı.
Bu nedenle yeni Papa’nın ziyareti bu diyaloğun sürdürülmesi ve ileriye taşınması açısından önemli görülüyor.
İznik Konsili'nin önemi nereden geliyor?
Papa 14. Leo'nun İznik'te yapacağı duaya Türk basınında çıkan bazı haberlere göre 15 bin Hıristiyan katılacak. Ziyaret öncesi İznik'teki güvenlik önlemleri yüksek düzeye çıkarılmış durumda.
İlk Konsil toplantısının İznik gölü kıyısında ve daha sonra sular altında kalan bir bazilikada yapıldığı düşünülüyor. Bazilikanın kalıntıları 2014 yılında gölün zemininde bulunmuştu.
İznik Konsili, Hristiyanlık tarihindeki ilk ekümenik yani evrensel din adamları kurulu olup, MS 325 yılında Roma İmparatoru I. Konstantin'in çağrısıyla günümüzdeki İznik'te toplandı. Konsilin temel amacı, Hristiyanlığın içerisindeki bazı önemli teolojik tartışmaları, özellikle de İsa Mesih'in tabiatı ve Baba Tanrı ile ilişkisi hakkındaki fikir ayrılıklarını gidermek ve kilisenin birliğini sağlamaktı.
Konsilin en önemli sonucu ise Hristiyan inancının temelini oluşturan İznik İnanç Bildirgesi'nin ilk bölümünün kabul edilmesi oldu.
Bu nedenle İznik Konsili, Hristiyan inancının temel doktrinlerini resmi olarak tanımlayan, kilisede birliği sağlamaya çalışan ve Hristiyanlık ile imparatorluk ilişkilerini şekillendiren dönüm noktası niteliğinde bir olay olarak biliniyor.
Mezhepler arası yakınlaşmada yeni adım gelir mi?
Pek çok yorumcuya ve uzmana göre Papa'nın ziyaretinin hedeflerinden biri farklı Hıristiyan mezhepler arasındaki diyaloğu güçlendirme çabası taşıyor.
Papa 14. Leo, geçen haziranda Vatikan'da yaptığı bir konuşmada İznik'in önemi ile ilgili "İznik Konsili yalnızca geçmişte kalmış bir olay değil, aynı zamanda bizi Hristiyanların tam ve görünür birliğine doğru yönlendirmeye devam etmesi gereken bir pusuladır" demişti.
Patrik Bartholomeos da geçen ağustosta Vatikan'ın haber sitesi Vatican News'e yaptığı açıklamada "(Papa'nın) ilk yurt dışı seyahatinin bize ve İznik'e olmasından memnuniyet duyuyoruz. Burada, ekümenik diyaloğu sürdürme konusundaki güçlü inancımızı ve kiliselerimizin küresel zorluklara olan bağlılığını birlikte göstereceğiz" ifadelerini kullanmıştı.
Papa'nın ziyareti sırasında ortak bir Paskalya tarihi belirlenmesi de gündemde. Papa yaptığı son bir açıklamada ortak Paskalya tarihi belirlenmesi hususunda Katolik Kilisesi'nin istekli olduğunu söylemiş, Bartholomeos da Papa gibi, ortak bir Paskalya tarihi üzerinde birleşme arzusunu dile getirmişti.
Heybeliada Ruhban Okulu gündeme gelir mi?
Bu arada ABD basınına göre Papa'nın ziyareti sırasında Türk resmi yetkilileri ile yapılacak görüşmelerde gündeme gelecek konular arasında Heybeliada Ruhban Okulu'nun açılması da olabilir.
AP haber ajansına konuşan Amerikan Ortodoksları'nın lideri Başpiskopos Elpidophoros, "Türkiye'nin bu adımı atmaya hazır olduğunu" ifade etti.
Erdoğan ile ABD Başkanı Donald Trump'ın Eylül ayındaki Beyaz Saray buluşması sonrası, 54 yıldır kapalı olan Heybeliada Ruhban Okulu'nun açılması yeniden gündeme gelmişti.
Erdoğan, bu görüşme öncesi yaptığı açıklama sırasında "Heybeliada Okulu açılacak mı?" sorusuna "Heybeliada Okulu ile ilgili üzerimize ne düşerse biz onu zaten yapmaya hazırız" yanıtını vermişti. Erdoğan Türkiye'ye dönünce Patrik Bartholomeos ile bu konuyu görüşme fırsatı bulacağını da kaydetmişti.
