UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'nde yer alan Afşin’de bulunan Eshab-ı Kehf’in Külliyesinin ‘1960 restorasyonunun Cumhuriyet Döneminin en önemli mimarlarından Ali Saim Ülgen tarafından yapıldığı ortaya çıktı.
Afşinli Mimar Harun Karabulut, Erciyes Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Yüksek lisans tez çalışmaları sırasında gün yüzüne çıkan belgeler, kısa süre önce açılan ve büyük ilgi duyulan Afşin Siyah/Beyaz Arşivi isimli sosyal medya hesabında ilk defa paylaşıldı.
Süleymaniye, Sultan Ahmed, Divriği, Bursa Yeşil Türbe ve Kudüs Kubbetü-s Sahra olmak üzere Avrupa’da Notre Dame Kilisesi de dahil yüzlerce eserin restoresinde bulunan Mimar Ali Saim Ülgen 1960 yılında bizzat Afşin’e gelerek Eshab-ı Kehf’in restorasyonunu üstlenmiş ve tarihi mekanda fotoğraf çektirmiş.
Mimar Karabulut, Bizans İmparatorluğu, Anadolu Selçuklu, Dulkadir Beyliği ve Osmanlı Devleti dönemi ardından günümüze kadar ulaşan Afşin’deki Eshab-ı Kehf’e ait tarihi belge ve fotoğraflara Salt Araştırma Vakfı arşivlerinde rastladı.
Belgelerde 1960 yılında restorasyon çalışmalarının başladığı anlaşılan Eshab-ı Kehf Külliyesi’nin, Atatürk ve sonrasında da Menderes döneminin önde gelen restorasyon mimarlarından Yüksek Mimar Ali Saim Ülgen tarafından yeniden ayağa kaldırıldığı ortaya çıktı.
2 yıllık çalışmanın ardından Osmanlıca yazılmış ve Türkçe tercümesi yapılmış belge ve fotoğraflara ulaştığını aktaran Mimar Harun Karabulut, “ Yüksek Lisans çalışmalarım sırasında Mimarlık Vakfı arşivinde Eshab-ı Kehf Külliyesi ile ilgili daha önce hiçbir yerde görmediğim rapora ulaştım. Beni çok ciddi heyecanlandıran Eshab-ı Kehf’in 1961 tarihli restorasyon raporuna ulaştım.” dedi.
“Eshab-I Kehf ‘in 60 Restorasyonunu Yapan Atatürk’ün Mimarlarından Ali Saim Ülgen”
Ali Saim Ülgen’in çok önemli bir mimar olduğunu belirten Karabulut, “Raporu yazan Atatürk ve sonrasında Menderes döneminin önde gelen restorasyon mimarlarından Yüksek Mimar Ali Saim Ülgen. Bu ismi duymak bir mimar için tarif edilmez bir heyecandı. Ülgen hoca Atatürk döneminden Menderes dönemine kadar Süleymaniye, Sultan Ahmed, Divriği, Bursa Yeşil Türbe ve Kudüs Kubbetü-s Sahra olmak üzere Avrupa’da Notre Dame Kilisesi de dahil yüzlerce eserin restoresinde bulunmuş bir isim. Rapordaki tespitleri bizzat Ülgen Hoca yapmış.” ifadelerine yer verdi.
-Ülgen’in, “Afşin Eshabı Kehf Mimari Manzumesi” Raporu
Salt Araştırma Vakfı arşivlerinde Eshab-ı Kehf’le ilgili hiçbir yerde yayınlanmamış belge ve fotoğraflara ulaştığına değinen Karabulut, “ Eshab-ı Kehf için hazırlanan raporda cümle kapısının tonozlarla kapatılması, raspa yapılması, Kervansaray’ın su izolasyonu gibi teknik detaylar vardı. Böyle bir rapor olduğuna göre mutlaka döneme ait fotoğraflar olmalıydı. Ardından tüm Vakıflar Arşivi’ni taradım herhangi bir belgeye ulaşamadım. Salt Araştırma Vakfı arşivindeise Ali Saim Ülgen Hoca’nın heyecan verici fotoğraflar, çizimler ve raporların tamamına ulaştım. Sonuçta uğraştığıma değecek Eshab-ı Kehf’le ilgili hiçbir yerde yayınlanmamış fotoğraflar ortaya çıktı. Evet hoca bizzat Afşin’e kendisi gelmiş. Külliye önünde fotoğraf çektirmiş. Bu restorasyonun talebiyle, bütçesiyle, devlet kurumlarındaki yazışmalarla ilgili belgelere ise henüz ulaşamadım. Kültür Bakanlığı, Vakıflar ve TBMM arşivlerini taramaya devam ediyorum.” diye konuştu.
- “İlk defa Afşin Siyah/Beyaz Arşivi Sayfasında yayınlandı”
Eshab-ı Kehf’e ait belge ve fotoğrafların ilk defa Afşin’e ait siyah beyaz fotoğraflarının paylaşıldığı grupta yer aldığını aktaran Karabulut, şu ifadelere yer verdi:
“Bu belge ve fotoğrafları daha fazla bekletmeden “Afşin Siyah/Beyaz Arşivi Sayfası” üzerinden paylaştım. Afşin’de bulunan Eshab-ı Kehf’in Osmanlı, Selçuklu dönemlerinde önemini biliyorduk ama bu belgelerle Cumhuriyet döneminde de Külliyeye ne kadar önem verildiği ortaya çıktı.
2 yıllık çalışma süresince belgelerin tasnifinde ve her aşamada bana ciddi katkıları olan Eshab-ı Kehf Dernek Başkanlığı da yapan Avukat Hacı Bayram Veli Arıkan’a çok teşekkür ediyorum.”
