ANTALYA (AA) - Balkan Anayasa Mahkemeleri Forumu 3. Konferansı, Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesinin ev sahipliğinde Antalya'da gerçekleştirildi.
Adalet Teşkilatını Güçlendirme Vakfı Eğitim ve Sosyal Tesisleri'nde düzenlenen ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın mesajının okunmasıyla başlayan konferansta, 'İnsan Haklarının Standardizasyonu ve Anayasa Yargısının Rolü' konusu değerlendirildi.
Anayasa Mahkemesi Başkanı Kadir Özkaya, burada yaptığı konuşmada, Balkan ülkelerinde anayasal değerlerin korunması, demokrasi ve insan haklarının güçlendirilmesi amacıyla anayasa yargısı alanında işbirliğini geliştirmek, güncel konuları tartışmak ve iyi uygulamaların paylaşılacağı kalıcı bir platform oluşturmak amacıyla 2023'te Bulgaristan'ın başkenti Sofya'da mutabakat zaptı imzalandığını söyledi.
Mutabakat zaptı ile Arnavutluk, Bulgaristan, Karadağ, Kosova, Kuzey Makedonya ve Türkiye Cumhuriyeti'nin Anayasa Mahkemeleri Forumu'nun kurucu üyeleri arasında yer aldığını aktaran Özkaya, Balkan coğrafyasının anayasa mahkemelerinin seçkin hukukçularını bir araya getiren forumun, hukuk devleti ve insan hakları ortak paydasında oluşan diyalog zeminini geliştireceğine inandığını belirtti.
Bu yılki toplantının Antalya'da düzenlenmesinin sembolik anlam da taşıdığını dile getiren Özkaya, Antalya'nın binlerce yıllık tarihi boyunca farklı medeniyetlere, inançlara ve kültürlere ev sahipliği yaptığını, Balkan coğrafyasında da tarih boyunca farklı halkların, dillerin ve inançların bir arada yaşadığını kaydetti.
Özkaya, insan haklarının toplumların ortak vicdanını ve insan onuruna dayalı ortak yaşam kültürünü şekillendiren evrensel bir dil niteliği taşıdığını vurguladı.
Anayasa yargısının asli görevinin, temel hak ve özgürlükleri güvence altına alarak, egemenlik yetkisinin kullanımını demokratik ilkeler çerçevesinde belirleyen ve toplumsal sözleşme olarak adlandırılan anayasaların işlevselliğini sağlamak olduğunu aktaran Özkaya, anayasa mahkemelerinin yalnızca hukuku uygulayan değil, aynı zamanda toplumsal barışı ve adalet idealini yaşatan kurumlar olarak da büyük sorumluluk üstlendiğini ifade etti.
Küreselleşen dünyada anayasa yargısının artık yalnızca ulusal sınırlarda değil, evrensel hukuk normları ve uluslararası yargı içtihatlarıyla şekillendiğini anlatan Özkaya, konuşmasını şöyle sürdürdü:
'Bu nedenle farklı ülkelerin anayasa mahkemeleri ve yüksek yargı organları arasındaki işbirliği, hukukun üstünlüğünü güçlendirmek, bireysel hakları daha etkili korumak ve küresel çapta adaletin tesisi için kritik önem taşımaktadır. Bir başka söyleyişle anayasa mahkemeleri arasındaki işbirliği, günümüzde ulusal sınırları aşan bir hukuk kültürünün oluşmasında kilit rol oynamaktadır. Çünkü anayasa yargısı, her ülkenin kendi tarihsel ve toplumsal koşullarına dayanmakla birlikte özü itibarıyla hukukun üstünlüğü ve insan onuru gibi ortak değerlere ve temel hakların evrenselliğine dayanmaktadır. Bu ortak değerlerin korunması ve geliştirilmesi, artık yalnızca ulusal mahkemelerin değil, bölgesel ve küresel düzeyde diyalog içinde çalışan anayasa yargısının da görevidir.'
Forumun, Balkan devletlerinin anayasa mahkemelerini bir araya getirerek yalnızca yargısal deneyim paylaşımını değil, aynı zamanda karşılıklı anlayışa ve ortak ilkelere dayanan bir hukuk kültürünü inşa etme çabası olduğuna işaret eden Özkaya, şöyle devam etti:
'Bu forum, Balkan coğrafyasının çeşitliliğini bir zenginlik olarak gören, farklı geleneklerden beslenen ama insan hakları, adalet ve anayasanın üstünlüğü ilkelerinde buluşan bir diyalog zemini sunmaktadır. Bu forum barışa, adalete ve hukuka olan ortak inancın çağdaş bir yansımasıdır. Zira artık insan haklarının korunması, yalnızca ulusal sınırların konusu olmaktan çıkmış, uluslararası ve bölgesel düzeyde ortak standartlar etrafında şekillenmeye başlamıştır.'
Özkaya, Türk Anayasa Mahkemesinin iç hukuk sistemindeki çalışmalarının yanı sıra uluslararası alanda da etkin faaliyetler yürüttüğünü belirterek, hukuk devleti ve temel hak ve özgürlüklere ilişkin evrensel ilke ve standartları içselleştirmiş olan Türk Anayasa Mahkemesinin Balkan Ülkeleri Anayasa Mahkemeleri Forumu'na da bu perspektiften baktığını vurguladı.
- Forum, bölge ülkeleri arasında anayasal diyaloğun güçlenmesine katkı sunacak
Balkan ülkeleri arasındaki anayasa yargısı alanındaki işbirliğinin ortak eğitim programları, karşılıklı uzman değişimleri, yargısal diyalog toplantıları ve ortak bildiriler aracılığıyla derinleşebileceğine dikkati çeken Özkaya, şunları kaydetti:
'Anayasa mahkemelerinin ve eşdeğer kurumların karşılaştıkları güncel sorunları benzer tarihsel ve hukuki bağlamlarda tartışmaları, hem ortak bir hukuk kültürünün gelişmesine hem de bölgesel dayanışmanın güçlenmesine katkı sağlayacaktır. Bu doğrultuda forum kapsamında karar paylaşımı, ortak akademik çalışmalar ve yaz okulları gibi faaliyetlerle aramızdaki diyalog kalıcı ve verimli hale gelecektir. Böylece anayasa yargısı yalnızca ulusal düzeyde değil, bölgesel düzeyde de hukukun üstünlüğü ve insan hakları ideallerinin daha nitelikli olarak korunup geliştirilmesinde önemli rol oynayacaktır. Dolayısıyla forum, bölge ülkeleri arasında anayasal diyaloğun güçlenmesi ve ortak anayasal değerlerin geliştirilmesi bakımından önemli dönüm noktası olacaktır.'
Bu alanda atılacak yeni somut adımların Balkan ülkelerinin yalnızca ortak anayasal sorunları tartışmalarına değil, aynı zamanda hukukun üstünlüğü, insan haklarının korunması ve demokratik standartların yükseltilmesi yönünde ortak ilkeler geliştirmelerine de imkan sağlayacağını dile getiren Özkaya, bölgesel düzeyde anayasa yargısı alanında kalıcı bir diyalog ve dayanışma mekanizması tesis edileceğini, Avrupa anayasa yargısı alanındaki çok taraflı işbirliklerine benzer şekilde Balkanlar'a özgü bir anayasal dayanışma modeli ortaya çıkacağını bildirdi.
Özkaya, insan haklarını korumanın yalnızca yargı görevi değil, aynı zamanda insanlığın ortak vicdanına verilen bir söz olduğunu kaydetti.
Anayasa Mahkemesi Başkanı Özkaya, Azerbaycan-Gürcistan sınırında düşen uçakta hayatını kaybeden şehitlere Allah'tan rahmet, ailelerine de başsağlığı diledi.
- 'Forumla uzun dönemli, verimli ve anlamlı işbirliğine imza atıyoruz'
Balkan Anayasa Mahkemeleri Forumu Daimi Sekretaryası ve Bulgaristan Anayasa Mahkemesi Başkanı Pavlina Panova ise forumun başlangıçta ortak fikirlerin paylaşılacağı platform olarak başladığını ancak bugün somut adımlar attığını belirtti.
Forumun gelişmeye ve zenginleşmeye devam ettiğini anlatan Panova, forumun ülkeler arasında bağlantı kurulması açısından önem taşıdığını söyledi.
Forum sayesinde uzun dönemli, verimli ve anlamlı işbirliğine imza attıklarını aktaran Panova, şunları dile getirdi:
'Yaptıklarımız çok anlamlı ama daha fazlasını yapabiliriz. Forumda sadece akademik tartışmalar yer almıyor, kişisel dostlukların kurulmasına da imkan tanıyor. Bu da yaptığımız teknik iş kadar önemli. Anayasa mahkemeleri üyeleri birbirlerini tanıyıp güvendiklerinde işbirliği yapabilir. Anayasal, yargı diyaloğunu katılımcılarımız arasında güçlendirmeye devam edeceğiz, kapasitemizi artıracağız ve bölgesel ses olacağız.'
- 'Anayasa mahkemeleri insan haklarının evrensel gelişimine katkı sunuyor'
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Muhsin Şentürk de anayasa mahkemelerinin kararlarıyla sadece hukuku uygulamakla kalmadığını, toplumun vicdanında adalet duygusunu pekiştirdiğini, insan haklarının evrensel gelişimine katkı sunduğunu ifade etti.
Balkan ülkeleri arasında bu alanda kurulan işbirliği ağının da ortak hukuk mirasını derinleştiren ve bölgedeki demokratik standartları güçlendiren son derece kıymetli bir girişim olduğunu vurgulayan Şentürk, Balkanlar'da istikrarı, güvenliği, adaleti tesis etmenin yolunun sürekli diyalog ve güvene dayalı işbirliğinden geçtiğini kaydetti.
İnsan haklarının hukukun üstünlüğü ve demokrasi çağının evrensel ve vazgeçilmez değerleri olduğunu anlatan Şentürk, 'Ancak günümüz dünyasında bu değerlerin çeşitli yönlerden tehdit altında olduğunu görmekteyiz. Savaşlar, soykırım, zorunlu göçler, ekonomik adaletsizlikler, iklim krizi ve toplumsal kutuplaşmalar, insan haklarının korunmasını daha da zorlaştırmakta, küresel düzeyde adalet güvenlik ve özgürlük dengesinin yeniden tanımlanmasını gerektirmektedir. Bu şartlar altında adaletin tesisi ve hukukun üstünlüğü ilkesinin korunması, toplumların barış ve istikrarı için her zamankinden daha fazla önem taşımaktadır.' diye konuştu.
Danıştay Başsavcısı Cevdet Erkan da anayasa mahkemelerinin sadece norm denetimleri yapan kurumlar değil, temel hak ve özgürlüklerini koruyan, devletin adalet anlayışını temsil eden kurumlar olduğunu söyledi.
Arnavutluk Anayasa Mahkemesi Üyesi Sonila Bejtja, forumu önemsediklerini, forum kapsamında anayasa mahkemelerinin en iyi uygulamalarının paylaşılabildiği, ortak görüşlerin belirtildiği bir platform oluştuğunu dile getirdi.
Toplantıya, Adalet Bakan Yardımcısı Niyazi Açar, Antalya Valisi Hulusi Şahin ile Azerbaycan, Moldova, KKTC ve forum taraf ülkelerinden temsilciler katıldı.
Forum, gün boyunca çeşitli oturumlarla devam edecek.
