Bu gün Kahramanmaraş iline bağlı büyük bir ilçe olan Afşin tarihi gelişimi içerisinde büyük ticaret yollarının ve askeri yolların geçtiği, orduların kışladığı ve uğradığı yer olmuştur. VII asrın ortasından X asrın sonuna kadar her sene Anadolu’ya yapılmakta olan İslam gazaları neticesinde Müslümanlar Anadolu’yu yakın görüp tanıma fırsatı bulmuşlardır. Afşin bölgesi bu gazaların ilk hedef yerlerinden birisi idi. Çok defalar gazilerin ziyaretgâhı olan Afşin-Efsus 1085 yılında Anadolu Fatihi Süleyman Bey Kutalmışın emirlerinden Emir Buldacı tarafından fethedilir. Efsus-Afşin bölgesi Müslümanlar ve Hıristiyanlar arasında birçok mücadeleye sahne olur. Malazgirt Zaferinden sonra bölgede zaman, zaman Bizans-Selçuklu daha sonraları Selçuklu-Danişmendli, Moğol –Memluklu ve Osmanlı Memluklu çatışmaları görülür. Anadolu’da İlhanlı hâkimiyetinin sona ermesinden sonra Afşin- Elbistan ve Maraş bölgesi Dulkadirli Türkmenlerinin eline geçer ve bölgede Dulkadirli beyliği kurulur. (1337).Anadolu’da Türk birliğini sağlamak için çaba sarf eden dönemin kudretli padişahı Yavuz Sultan Selim, Memluk devleti ile aralarında uzun bir zamandır İhtilaf meselesi olan ve Çaldıran seferi sırasında gerekli yardımı göstermeyen Dulkadirli beyliğini sefer dönüşünde Osmanlı topraklarına katar. Afşin Hurman Kalesi’nin ise eski ismi Sobagene’dir. Kale, buradan geçen kervan yolunu ve üç boğazı kontrol etmek için yapılan önemli bir stratejik merkezdedir. Kalede Selçuklular dönemi izleri de vardır. 1277’de Sultan Baybars, bu kaleyi Hıristiyanlardan almıştır. 1500 Yılı Maraş Beylerbeyliğinin Haritasına Maraş Beylerbeyliğinin sınarları; 1-Malatya Sancağı, 2-Zamantı Kazası (Pınarbaşı) , 3-Hıns-ı Mansur (Adıyaman), 4-Besni, 5-Ayıntap (Gaziantep),6-Efsus-(Afşin),7-Elbistan, 8-Göksun, 9-Andırın, 10-Zeytun, 11-Karsı Zülkadiriye (Kadirli) ,12-Bulanık, 13-Bahçe,14-Haruniye(Düziçi), 15-Tiyet(Hassa), 16-İslahiye Olmak üzere birçok yerleşim yerlerinden oluşmaktaydı.1515-1522 yılına kadar özel bir statü ile idare edilen Maraş-Afşin-Elbistan havalisinde bir süre sonra Merkezi Maraş olmak üzere Malatya, Antep, Zülkadriye ve Sümeysat ‘da içine alan Dulkadirli beyliği oluşturulur. 1520 Yılında Binboğa Yörük Türkmenleri Binboğa dağlarının doğusuna Efsus (Afşin) –Elbistan Hunu, sevin ve Kötüre köylerine gelerek yerleşmişlerdir. Afşin-Elbistan ise bu dönemde Maraş eyaletine bağlı Maraş sancağını oluşturmaktadır. 1520 yılında Efsus-Afşin Kazası 6 Nahiyeden oluşmaktaydı.

1520 YILINDA EFSUS-AFŞİN KAZASI NAHİYELERİ

1-Nahiye-i Efsus –Yarpuz. 2-Nahiye-i Karagöz 3-Nahiye-i Hurman 4-Nahiye-i Azgıt (Izgın) 5-Kocabat 6- Kaşanlı olmak üzere Efsus şehri 1520 yıllarında 6 adet Nahiyeden oluşmaktaydı.


1-EFSUS NAHİYESİ 3 ADET MAHALLESİ VE 70 KÖYÜ VE 60 MEZRASI BULUNMAKTAYDI.

2-KARAGÖZ NAHİYESİ 15 KÖY VE 5 MEZRADAN OLUŞMAKTAYDI.

3-AZGIT IZGIN 10 KÖYÜ BULUNMAKTAYDI

4-KAŞANLI NAHİYESİ 23 KÖYDEN OLUŞMAKTAYDI.

5-KOCABAT NAHİYESİ 15 KÖYDEN OLUŞMAKTAYDI.

6-HURMAN NAHİYESİ 17 KÖYÜ VE 32 MEZRASI BULUNMAKTAYDI.

Efsus-Afşin Nahiyesi 1520 yılında Pınarbaşı-Dedebaba ve kale Mahallelerinden oluşmaktaydı. Efsus-Afşin şehrinin toplam 2826 Hane ve 310 mücerrid ve 20 muaf bulunmaktaydı.

Nahiyelerdeki Tahmini Nüfus şöyle oluşmaktaydı.

1-EFSUS-AFŞİN NAHİYESİ 4942 Hane ve 700 mücerrid ve 660 muaf tan oluşmaktaydı.

2-HURMAN NAHİYESİ 800 Hane ve 177 mücerrid ve 20 muaf

3-KARAGÖZ NAHİYESİ 350 hane ve 60 mücerrid ve 2 muaf

4-AZGIT-IZGIN NAHİYESİ 260 hane ve 49 mücerrid ve 1 muaf

5-KAŞANLI NAHİYESİ 200 Hane ve 15 mücerrid ve 15 muaf

6-KOCABAT NAHİYESİ 100 HANE ve 35 mücerrid 22 muaf

Efsus-Afşin şehrinin 1520 yılında toplam Nüfusu 31.160 dır. Efsus şehri daha sonra meydana gelen şiddetli deprem sonucunda 1525 yılında Yarpuz Nahiyesi olarak Kahramanmaraş Kazasını oluşturan önemli yerlerden biriydi.1525 Yılında Adana Vilayetine bağlı olan Maraş Kazasını kuzeyde Afşin-Efsus-Yarpuz, Elbistan, Pazarcık, Göksun, Zeytun nahiyeleri ile Maraş’ın çevresinde bulunan diğer nahiyeler olmak üzere Maraş Kazasının 20 adet nahiyesi bulunmaktaydı. Daha sonra Efsus-Afşin kazası idari yapılanma ile geçirmiş olduğu deprem sonucu 1540 Yılında Efsus-Afşin şehrinin kazalığı iptal edilerek Elbistan Kazasına Yarpuz Nahiyesi olarak bağlanmıştır.

ARAŞTIRMACI YAZAR

MUSTAFA KÖŞ

KAYNAKLAR

Doçent Dr İbrahim SOLAK Elbistan Kazasında Yerleşim ve Nüfus

Doçent Dr.İlyas GÖKHAN Afşin ve Yöresinin Tarihi Önemi

Ali AFŞAROĞLU Eshab-ı Kehf ve Rakıym adlı Eser

Prof Dr Faruk SÜMER Eshabül-kehf adlı Eser

Afşin’e ait Osmanlı Padişahları Fermanları ve Beratnameleri Afşin’e ait Çeşitli Makaleler

Yaşar BAŞ-Rahmi TEKİN Maraş Vakıfları Osmanlı ve Dulkadirli Dönemi